Od frazesów do praktyki

BPM, BPMS, xPDL, BPEL, BPMN to skróty ostatnio bardzo modne. Badania Aberdeen Group określiły technologię BPM jako „Technology Must Have Investment”.

O zarządzaniu procesami biznesowymi mówi się dużo, ale praktyczne wykorzystanie Business Process Management w firmach często ogranicza się do używania nowej terminologii. I tak okazuje się, że w dzisiejszych czasach nikt nie sprzedaje towarów, ale realizuje proces sprzedaży. Podobnie jest oczywiście z procesami produkcyjnymi, ale także na przykład marketingowymi czy rekrutacyjnymi. Terminem proces biznesowy można zatem określić właściwie wszystkie działania w ramach organizacji: od procesu produkcyjnego, obiegu dokumentów, po obsługę klienta.

Zarządzanie procesami biznesowymi można najogólniej zdefiniować jako skoordynowane działania w celu zoptymalizowania procesów biznesowych lub dostosowania ich do nowych potrzeb. Dlatego warto podkreślić, że BPM nie polega na obsłudze procesów ani nie ogranicza się do ich modelowania.

Do osiągnięcia korzyści niezbędne jest dokumentowanie przebiegu uprzednio zamodelowanych procesów, a następnie konsekwentne ich analizowanie i doskonalenie.

Aby to było możliwe oraz aby takie podejście przyniosło realną poprawę efektywności organizacji, działania BPM powinny odbywać się w zamkniętym cyklu – od modelowania i konfiguracji poprzez implementację, wykonanie, aż do oceny procesów.

Znacznie łatwiej taki efekt osiągnąć, jeśli skorzystamy ze wsparcia narzędzi informatycznych w takich działaniach. Warto więc zapoznać się z rozwiązaniami proponowanymi w tym zakresie przez SAP.

Narzędzia SAP dla BPM

SAP AG dostarcza wielu rozwiązań własnych i aplikacji komplementarnych, które wspierają modelowanie procesów biznesowych na wszystkich etapach.

Ocena, wizualizacja, a do tego komunikacja pomiędzy poszczególnymi procesami jest niemałym wyzwaniem dla projektantów procesów. By to ułatwić SAP, oferuje SAP Business Solution Maps, które są częścią pakietu SAP Solution Composer. Jest to narzędzie, które graficznie przedstawia specyficzne dla klienta tzw. mapy biznesowe, pomagające zobrazować, w jaki sposób tworzy się wartość działalności biznesowej.

W SAP Solution Composer wyróżniamy trzy rodzaje map: Industry Solution Map (zorientowane na główny łańcuch działalności, pokazujący ją od początku do końca dla danej dziedziny), Application Map (przebiegające wzdłuż różnych kategorii procesów, by ukazać całość działalności) oraz Business Scenario Maps (ukazujące wizualnie proces, uwzględniając przy tym role, partnerów biznesowych oraz korzyści biznesowe).

We współpracy z SAP AG firma IDS Scheer (producent wyspecjalizowanych rozwiązań wspierających modelowanie procesów biznesowych, m.in. dostawca rodziny produktów ARIS) udostępniła rozwiązanie SAP Enterprise Modeling for IDS Scheer, wcześniej nazywane ARIS for SAP NetWeaver. Jest to zestaw aplikacji, które można wykorzystywać w różnych etapach cyklu BPM.

W skład SAP Enterprise Modeling wchodzą aplikacje:

  • SAP Business Designer by IDS Scheer (aplikacja wspomagająca projektowanie procesów oraz połączenie aplikacjami zarządzającymi SAP Solution Manager),
  • SAP Business Process Optimization by IDS Scheer (dodająca analizę ilościową do procesu modelowania),
  • SAP Business Server and Publisher by IDS Scheer (umożliwiająca otrzymywanie informacji o procesie przez portale internetowe),
  • SAP Enterprise Modeling by IDS Scheer (przystosowana do architektury SOA, wspomagająca proces planowania oraz oferująca integrację z komponentem SAP NetWeaver BI),
  • SAP Process Performance Management by IDS Scheer (wykorzystywana do analizy procesów w systemach SAP).

Modelowanie – projektowanie

W pierwszym etapie cyklu BPM następuje definicja wymagań i modelowanie procesów. Aby otrzymać pełen obraz modelowanej sytuacji, należy najpierw ocenić potencjalne rozwiązania, by określić zidentyfikowane potrzeby. Dzięki identyfikacji już istniejących procesów można efektywniej zaplanować potencjalne rozwiązania procesów docelowych.

W pierwszej fazie BPM główną czynnością jest projektowanie, które odbywa się na podstawie zebranych wcześniej informacji w oparciu o SAP Business Designer by IDS Scheer, Guided Procedures oraz Solution Manager. Wymagania związane z procesem, zdefiniowane w narzędziu SAP Business Designer, są odwzorowywane za pomocą modeli procesów oraz wzbogacane dodatkowymi informacjami i poddawane analizie.

Tworzenie modeli procesów z wykorzystaniem referencyjnej zawartości SAP jest możliwe dzięki synchronizacji z narzędziem SAP Solution Manager, które wspomaga procesy wdrożenia, wsparcia i monitoringu rozwiązań SAP, umożliwiając także w późniejszych etapach administrację i monitoring systemów w czasie rzeczywistym. Solution Managera chyba nikomu nie trzeba przedstawiać, natomiast Guided Procedures to, najprościej mówiąc, ramy określające zakres do modelowania oraz zarządzania workflow.

Dodatkowo warto na tym etapie za pomocą SAP MDM (Master Data Management) i SAP Business Intelligence zdefiniować strategię danych podstawowych i hurtowni danych. Następnie, by móc wykorzystać projekt, należy stworzyć modele procesów uwzględniające poszczególne kroki. Eksperci zajmujący się procesami biznesowymi modelują wspierane procedury, korzystając z SAP NetWeaver Visual Composer w połączeniu z Guided Procedures. Dzięki temu połączeniu, nakładając na modele zawarte w Visual Composer zakresy danego modelu, analitycy biznesowi oraz programiści mogą tworzyć graficznie projekty logiki aplikacji i danych przepływów procesów.

Wynikiem pierwszej fazy BPM jest przejrzyście zdefiniowany model procesu, który składa się z workflow, interfejsów użytkownika i zawartości każdego z kroków procesu. Jednak same modele to nie wszystko, w końcu zależy nam przede wszystkim na sprawnym przebiegu procesu. Dlatego specjalny interfejs BPEL do SAP NetWeaver PI wspiera integrację end-to-end, od zdefiniowanych procesów do istniejących systemów.

W celu efektywniejszego zarządzania procesami SAP zaimplementował standardy BPM, takie jak BPEL4WS 1.1 oraz WS-BPEL 2.0 (oparte na XML języki do definiowania procesów biznesowych na podstawie WebServices), jak również kontynuację WS-BPEL 2.0 w środowisku Cross-Component Business Process Management (ccBPM) poprzez platformę komunikacyjną

Platforma komunikacyjna składa się z edytora procesów oraz repozytorium definicji procesów i scenariuszy biznesowych (business scenarios), dzięki którym możliwe jest definiowanie ścieżek przebiegu procesów ze wskazaniem kanałów komunikacyjnych i systemów transakcyjnych biorących udział w procesach.

Ponadto planowane jest wprowadzenie standardu BPEL4People, pozwalającego na modelowanie interakcji z użytkownikiem w ramach procesu biznesowego (standardy WS-BPEL2.0 nie uwzględniają w procesach interakcji).

Konfiguracja

W tej fazie należy przygotować projekt oraz zespół osób odpowiedzialnych za implementację procesów. Jest to część przygotowawcza do wykonania procesów. Pierwszym zadaniem jest przygotowanie projektu w SAP Solution Manager, dzięki czemu można z łatwością korzystać z najlepszych praktyk i zbiorów konfiguracji. Efektem tych prac jest „mapa drogowa”, zawierająca metodologię wdrożenia rozwiązania (zorientowany na proces przewodnik projektu opisujący kolejne etapy wdrożenia).

Następnie tworzymy plan biznesowy, uwzględniający scenariusze biznesowe, procesy i kroki poszczególnych procesów pogrupowane hierarchiczne. Później tworzona jest konfiguracja niezbędna do implementacji. Na etapie końcowych przygotowań należy również stworzyć przypadki testowe (tutaj możemy liczyć na wsparcie Test Organization w Solution Managerze oraz eCATT).

Wykonanie procesów

Zdefiniowane i aktywowane procesy są uruchamiane poprzez Business Process Engine (BPE). To narzędzie pozwala na obsługę wykonania procesów wraz z pojawiającymi się podczas wykonania wyjątkami. Jednocześnie dane do statystyk są ekstrahowane na potrzeby analitycznych narzędzi monitorujących i raportujących.

Cross-component BPM (ccBPM) zaimplementowany poprzez SAP NetWeaver PI umożliwia realizowanie procesów zgodnie z III cechą DBPM (dynamiką BPM), którą jest równoznaczność wykonania procesu z udokumentowaniem jego wykonania. Przy obecnym stopniu zaawansowania BPE nie jest jeszcze narzędziem w pełni rozwiniętym i wymaga wielu prac rozwojowych, szczególnie w kwestii wydajności.

Monitorowanie

Zbieranie i zarządzanie wiedzą związaną z wykonaniem procesów odbywa się na etapie monitorowania. Platforma SAP NetWeaver wspiera monitorowanie aktywności biznesowej (BAM) poprzez analizowanie BI, portalowe funkcjonalności, zgłaszanie ostrzeżeń i alarmowanie oraz struktury dostarczane przez PI do skoncentrowanego na procesach monitorowania komunikatów.

Bieżący stan prac można sprawdzić w workflow log, jednak przy rozwiązywaniu problemów bardziej przydatny okazuje się technical log, pokazujący informacje techniczne na temat przebiegu procesu.

BPM a Business Intelligence

Na koniec warto odnieść się do opinii przedstawiających rozwiązania BPM jako następców systemów Business Intelligence

O kosztach i zwrocie z inwestycji w BPM mówi Michał Kowalczewski, szef Centrum Kompetencyjnego BCC (aktualnie All for One Poland) w zakresie SAP XI, MDM, RFID, WAS

Koszty wdrożenia BPM zależą od wybranego narzędzia oraz kosztu usług konsultingowych. Przykładowo, niektóre licencje na system SAP zawierają w bazowej cenie platformę do projektowania i zarządzania BPM, czyli SAP Process Integration (PI). Koszt usług zależy od złożoności procesu. Średnio można przyjąć 20-30 dni usług na implementację pojedynczego procesu. Efekty inwestycji w tego typu narzędzia oraz przejścia na zarządzanie procesowe są widoczne w horyzoncie 2-3 lat. Wzrost rentowności uzyskiwany jest dzięki uporządkowaniu działalności organizacji w powtarzalne procesy, dotyczące sfery wewnętrznej (jak np. proces przyjęcia pracownika) czy zewnętrznej (np. proces zaopatrywania w łańcuchu dostaw). Ostatni przykład udowadnia, że BPM nie ogranicza się tylko do danego przedsiębiorstwa, a może dotyczyć również jego partnerów. Warto również pamiętać, że inwestycja w BPM pozwala również na uporządkowanie architektury IT. Ponadto jeśli wykorzystamy koncepcję eSOA, BPM będzie wspierać rozwój rozwiązań IT w taki sposób, by były one uszyte na miarę potrzeb ich użytkowników.

BPM i BI to dwie różne kategorie rozwiązań, o innych zadaniach. Oba narzędzia pozwalają na konsolidację danych z różnych systemów organizacji. Jednak BI pełni funkcje analityczne, dzięki magazynowaniu informacji oraz raportowaniu, natomiast systemy BPM aktywnie uczestniczą w operacyjnej działalności przedsiębiorstwa, zapewniając prawidłowy przepływ informacji pomiędzy uczestnikami procesu i systemami informatycznymi.

Notabene, systemy BPM często wykorzystują narzędzia Business Intelligence do monitorowania oraz analizy efektywności procesów w ten sposób zarządzanych.

SAP AG planuje dalszy rozwój aplikacji do zarządzania procesami biznesowymi. Jak widać, w dużej mierze cykl zarządzania procesami biznesowymi jest już wspierany odpowiednimi narzędziami, choć część rozwiązań nie osiągnęła jeszcze pełnej dojrzałości.

Warto przy tym pamiętać, że zarządzanie procesami biznesowymi to nie oprogramowanie, dzięki któremu firma dozna niezwykłego uzdrowienia. To przede wszystkim ewolucja firmy – ciągły cykl zarządzania usprawniający działania, a nie rewolucja wywołana wdrożeniem.