Systemy informatyczne w swoim cyklu życia ewoluują, najczęściej w kierunku ekstensywnym – wdrażane są dodatkowe moduły, obsługujące kolejne obszary aktywności gospodarczej. Praktyka pokazuje, że warto również zastanowić się nad innym wymiarem rozwoju systemu, poprzez intensywniejsze wykorzystanie dostępnych już narzędzi i usprawnienie realizowanych w nich zadań. Takim rozwiązaniem może być automatyzacja procesów biznesowych.

W ogólnym ujęciu automatyzacja polega na ograniczeniu lub zastąpieniu pracy człowieka przez urządzenie. Dotyczy to również systemu informatycznego, którego programy mogą wykonywać działania operacyjne z minimum lub bez ingerencji człowieka.

Większa wydajność, niższe koszty

Automatyzacja procesów to jedno z założeń elektronicznego biznesu, które przewiduje identyfikację powtarzalnych czynności i ich obsługę przez IT. Może to dotyczyć nie tylko zadań wykonywanych dotychczas ręcznie, ale i podejmowania decyzji w oparciu o ściśle ustalone kryteria.

Korzyścią z automatyzacji jest przede wszystkim większa wydajność i skuteczność procesu, a także poprawa jakości poprzez zmniejszenie ryzyka wystąpienia pomyłek. Przekłada się to na niższe koszty. Automatyczne wykonywanie zadań według ustalonych procedur zapewnia również dużą jednorodność w realizacji procesu, co zwiększa przejrzystość i ułatwia kontrolę nad jego przebiegiem.

Projekt automatyzacji procesów jest inwestycją, której rentowność łatwo wyznaczyć jako stosunek zaoszczędzonego kosztu pracy (w perspektywie długoterminowej) do nakładów na realizację tego projektu, które są w znacznej mierze kosztem jednorazowym. Należy też pamiętać o korzyściach wynikających z eliminacji błędów ludzkich, co także ma wymiar finansowy.

Automatyzacja w SAP

Środowisko SAP świetnie nadaje się do automatyzacji procesów biznesowych. Dane podstawowe, konfiguracyjne i transakcyjne są przechowywane w centralnej bazie danych; scentralizowana jest obsługa procesów, a ich poszczególne kroki są realizowane przez transakcje SAP. Transakcje są przeważnie obsługiwane ręcznie, jednak można oprogramować ich wykonania i w ten sposób zautomatyzować danego kroki procesu – np. założenia zlecenia sprzedaży z zamówienia, utworzenia dostawy czy wykonania ruchu materiałowego.

Korzystając z języka programowania ABAP, można rozszerzyć system o dodatkowe funkcjonalności. Jest to możliwe dzięki kompletnemu środowisku programistycznemu ABAP Workbench, które wchodzi w skład każdego dostarczanego systemu SAP.

Z uwagi na to, że automatyzacja ogranicza ingerencję człowieka w przebieg procesu, w fazie projektowania istotne jest rozpoznanie wszystkich jego kroków realizowanych dotychczas przez operatorów i określenie, czy jest to prosta, powtarzalna czynność, czy też konieczne jest dokonanie wyboru.

W ostatnim przypadku należy ocenić arbitralność podejmowanych decyzji: czy kryteria wyboru mogą być jasno określone z wykorzystaniem mierzalnych czynników, czy też wybór zależy od subiektywnej oceny operatora. Jeśli kryteria są w pełni obiektywne, nie ma przeszkód, aby również kroki decyzyjne procesu biznesowego zostały zautomatyzowane.

Kluczowe dla sukcesu automatyzacji procesu jest zidentyfikowanie wszystkich możliwych wariantów danych, stanu aplikacji, odpowiedzi systemu wraz z określeniem dalszych kroków. Umożliwi to nie tylko wolną od błędów realizację, ale też znacznie ułatwi przygotowanie przypadków testowych, które przekrojowo sprawdzą wszystkie sytuacje, jakie mogą wystąpić w środowisku produkcyjnym.

Pełne wariantowanie procesu pozwala na opracowanie skutecznych algorytmów w fazie implementacji – realizujących całą przewidzianą funkcjonalność oraz zoptymalizowanych pod kątem czasu wykonania.

Podobnie jak w przypadku innych projektów, również przeprowadzenie automatyzacji procesów może napotkać na pewien opór pracowników odpowiedzialnych za te czynności. Poza zmianą przyzwyczajeń i wykonywania rutynowych zadań, mogą wystąpić obawy przed oddaniem kontroli nad obsługą procesu systemowi informatycznemu.

Nasze doświadczenia pokazują, że ważne jest zapewnienie wglądu w realizację procesu na różnych jego etapach i pozostawienie możliwości ingerencji w jego przebieg – np. przez wstrzymanie procesu na pewnym etapie w celu weryfikacji danych przez operatora.

Automatyzacja przez integrację

Jeśli proces będący przedmiotem automatyzacji realizowany jest za pomocą więcej niż jednego systemu, niezbędne jest przeprowadzenie równolegle integracji wszystkich zaangażowanych systemów. Do tego celu można wykorzystać platformę SAP Process Integration (SAP PI), wspierającą komunikację SAP z dowolnym innym rozwiązaniem działającym w oparciu o powszechnie dostępne standardy komunikacji (XML, SOAP, JMS, JDBC).

Główną zaletą takiego rozwiązania jest to, że użytkownicy nie muszą w systemie tworzyć dokumentów na podstawie danych pozyskanych z zewnątrz (wydruki dokumentów, arkusze zbiorcze itp.). Przy implementacji stosuje się dokumenty wymiany Idoc lub standardowe moduły BAPI zastępujące działania z poziomu transakcji (tworzące automatycznie zamówienia, dostawy, dokumenty księgowe).

Często spotykanym rozwiązaniem pośrednim, niewymagającym wykorzystania platformy integracyjnej, jest import danych wyeksportowanych z aplikacji zewnętrznej (np. zbiorcze księgowania, zamówienia składane za pomocą innego systemu z danego dnia roboczego). Jednak przy takim podejściu problemem jest aktualność i jakość danych.

Dane są obsługiwane manualnie przez operatora i często wymagają jego ingerencji (błędy nie są rozpoznawalne na etapie samego eksportu). Poza zwiększoną pracochłonnością takich zadań istnieje ryzyko niezauważenia lub powielenia błędu.

Nie ma to miejsca przy bezpośredniej integracji systemów, gdzie dane są dostarczane i przetwarzane na bieżąco przez system, a odpowiednie mechanizmy dbają o ich walidację, a nawet naprawę.

Poza tym dokumenty uprzednio stworzone mogą zostać uzupełnione bez ingerencji operatora (ilości na zamówieniu, spis inwentaryzacyjny).

Centralne zarządzanie procesami daje możliwość wykrycia i obsługi błędów powstających w krokach procesu rozmieszczonych w rozproszonych systemach informatycznych. Ich monitorowanie może odbywać się w jednym miejscu, ułatwiając bieżącą kontrolę zadań.

Decyzja o kolejnym kroku obsługiwanego przez interfejsy procesu, która nie może zostać podjęta automatycznie, zostaje obsłużona przez użytkownika. Tu pomocne jest ujednolicone środowisko SAP oraz dostępne na bieżąco, wyznaczone na podstawie aktualnych wartości z przesyłanych dokumentów wskaźniki (stany magazynowe, rotacja zapasów, zamówienia).

Ponadto dane podstawowe oraz transakcyjne są spójne we wszystkich zaangażowanych systemach. Zaletą takiego rozwiązania jest jego bezpieczeństwo i możliwość wdrożenia procedur pomocnych przy kontroli całości procesu.

Przykładem zastosowania może być integracja systemu SAP z rozwiązaniem do obsługi gospodarki magazynowej. W pełni zautomatyzowane zostają procesy magazynowe, a informacje są pozyskiwane z czytników kodów kreskowych. Znacznie redukuje to ryzyko błędów i poprawia poziom bezpieczeństwa, a kroki odwzorowane są na bieżąco w systemie SAP.

Spośród licznych projektów BCC (aktualnie All for One Poland), zrealizowanych w zakresie automatyzacji procesów w SAP, poniżej przedstawiamy dwa przykłady dotyczące obsługi opakowań zwrotnych i zwrotu towarów.

Opakowania zwrotne

Dla jednego z klientów BCC przygotowało rozwiązanie do automatycznej obsługi procesu rozliczania opakowań zwrotnych w sprzedaży do sieci handlowych. Proces jest realizowany w rozbudowanej strukturze organizacyjnej, obejmującej kilka zakładów produkcyjnych oraz hurtowni regionalnych.

Proces musiał obsłużyć klientów podzielonych w zależności od sposobu rozliczania na sześć grup, cztery klasy zwracanych materiałów (butelki, skrzynki, palety, kegi), trzy możliwe stany salda opakowań zwrotnych oraz pięć akcji (sprzedaż towaru, wydanie opakowań, zwrot opakowań, zwrot towaru, korekty błędów magazyniera) – daje to potencjalnie 360 wariantów! 

Rozwiązanie dostarczone przez BCC uwzględniło wszystkie te możliwości. Na podstawie dokumentu WZ przesyłanego drogą elektroniczną program rozpoznaje odpowiedni wariant, następnie tworzy kilka z sześciu rodzajów dokumentów SD (zlecenia sprzedaży, żądania zwrotu, dostawy wychodzące i przychodzące), księguje dostawy oraz generuje ruchy materiałowe MM (z czterech dostępnych).

Użytkownik obsługuje proces za pośrednictwem programu – raportu, który umożliwia wgląd w dokumenty WZ, uruchomienie przetwarzania i generowania dokumentów, włączenie księgowań, przejście do fakturowania. Wszystkie te czynności zostały sprowadzone do zaledwie kilku kliknięć w czytelnym raporcie.

Ze względu na duży stopień złożoności tego procesu i duży wolumen obsługiwanych zleceń automatyzacja pozwoliła na oszczędności rzędu wielu osobodni miesięcznie, a dodatkowo wyeliminowała ryzyko błędów. 

Zwrot towaru

Dla innego klienta BCC (aktualnie All for One Poland) zrealizowało projekt automatyzacji zwrotów. W ten sposób obsługiwane są zwracane pozycje towarowe pochodzące zarówno ze sprzedaży, jak i konsygnacji u klienta oraz ze zwrotów z regionalnych oddziałów handlowych.

Automatyzacja obejmuje wprowadzanie zwracanych pozycji za pomocą skanera (wraz z identyfikacją partii) oraz wygenerowanie na wyjściu gotowego do księgowania dokumentu: żądania faktury korekty, żądania zwrotu bądź dokumentu przesunięcia materiałowego.

W celu generowania żądania korekty opracowano złożony algorytm, który wyszukuje odpowiednie referencje do faktur sprzedażowych, uwzględniając przy tym wiele wydań tej samej pozycji i wcześniejsze zwroty. Wymaganiem klienta było też, aby w pierwszej kolejności zwroty były dokonywane do nierozliczonych jeszcze faktur (w tym faktur częściowo opłaconych).

Należało ponadto uwzględnić jeszcze kilka innych kryteriów. Również automatyczne wywołanie ruchu materiałowego wymagało uprzedniej identyfikacji partii na stanie odpowiedniego składu. W każdym z tych przypadków należało liczyć się z koniecznością rozdzielania zwracanej ilości pomiędzy dostępne otwarte ilości na dokumentach.

Także w tym projekcie obsługa przez użytkowników (zarówno magazyniera wprowadzającego zwracane pozycje, jak i operatora rozliczającego zwrot) sprowadza się do kilku kliknięć. Na każdym etapie użytkownicy mają pełen wgląd w listę zwracanych pozycji, odnalezionych automatycznie referencji oraz numerów wygenerowanych dokumentów.

Rozwiązanie pozwala na znaczną oszczędność czasu pracowników przy obsłudze i rozliczaniu zwrotów. Postępowanie według ściśle ustalonych reguł eliminuje błędy i maksymalnie upraszcza czynności księgowe związane z procesem.

W stronę sztucznej inteligencji

Wraz z wdrożeniami kolejnych funkcjonalności SAP zwiększają się możliwości automatyzacji procesów biznesowych w systemie. Korzystając z zalet centralizacji danych, dostępności funkcji biznesowych oraz narzędzi programistycznych, można realizować coraz śmielsze przedsięwzięcia. Granicą możliwości są decyzje, które muszą być podejmowane przez człowieka, w oparciu o dokonaną przez niego ocenę. Jednak i na tym polu możliwy jest postęp dzięki rozwojowi algorytmów decyzyjnych oraz całej dziedziny naukowej obejmującej systemy uczące się.

Metody sztucznej inteligencji są już obecne w analityce biznesowej – wykorzystanie niektórych technik można rozważyć również w automatyzacji procesów biznesowych.